Stress
Stress is een vorm van spanning. Om optimaal te kunnen presteren hebben we een bepaalde mate van spanning en dus stress nodig. Positieve stress is bijvoorbeeld de spanning die een plezierige gebeurtenis oproept, zoals voor een wedstrijd of voor vakantie. Na enige tijd verdwijnt deze spanning weer en keert het lichaam terug in een toestand van rust en ontspanning. Als er geen balans is tussen spanning en ontspanning in je leven, hebben lichaam en geest geen tijd om te herstellen van (in)spanningen. Als dat structureel is, komen lichaam en geest in permanente staat van overbelasting en zijn 'normale' acties om te ontspannen niet meer voldoende. De batterij kan als het ware niet meer zo gemakkelijk worden opgeladen. Je kan klachten krijgen als vermoeidheid, snel geïrriteerd zijn, vergeetachtig zijn, neerslachtig, slecht slapen, hoofdpijn etc.
Als je deze signalen negeert kan dat leiden tot mentale en fysieke klachten, zoals o.a. burn-out, depressie, hart en vaatziekten, darmklachten, rugpijn of andere chronische pijnklachten.
“There is no medication better than meditation.”
​
Marc Benioff, Chairman & CEO Salesforce
Het autonome zenuwstelsel
Bij stress doet het lichaam het nodige om je te activeren en te wapenen tegen een bedreigende situatie. Dit wordt gereguleerd door je autonome zenuwstelsel. Dit deel van het zenuwstelsel is betrokken bij het aansturen van activiteiten die nodig zijn om te overleven.
Het autonome zenuwstelsel bestaat uit twee onderdelen (zie afbeelding):
-
Het sympathische zenuwstelsel.
-
Het parasympathische zenuwstelsel
De sympathicus (het gaspedaal van je lichaam) is de tak die ons in staat stelt te overleven in (levens)bedreigende situaties; te vechten, te vluchten en te presteren. De stof die hier bij hoort, is adrenaline en het sleutelwoord is: ACTIE. Als we de sympathicus activeren stijgt je hartslag, spierspanning, bloeddruk, ademsnelheid en neemt het aantal darmbewegingen af. In deze stand verbruikt je lichaam energie.
De parasympathicus (het rempedaal en de "acculader" van je lichaam) is de tegenspeler van de sympathicus, en is verantwoordelijk voor herstel, reparatie, opbouw en rust. Als de parasympathicus actief is, daalt je hartslag, bloeddruk, spierspanning, krijgen je spieren en organen weer voldoende bloed en zuurstof en je spijsvertering komt weer op gang. Dit deel van het zenuwstelsel zorgt voor regeneratie, lichamelijke ontspanning, reparatieprocessen. Het sleutelwoord voor de parasympaticus is: HERSTEL.
​
Bij een gezond dagpatroon is er balans tussen de sympathische en de parasympatische activiteiten. Inspanning en stress worden afgewisseld met ontspanning en rust.
Je kunt het autonome zenuwstelsel voorstellen als een balans of een wip: wanneer het ene gedeelte actiever wordt, wordt het andere gedeelte minder actief. Deze balans zorgt ervoor dat wij ons voortdurend kunnen aanpassen aan een veranderende omgeving. Ons "gaspedaal" en ons "rempedaal" moeten goed op elkaar afgestemd zijn en beide moeten even sterk zijn om elkaar in evenwicht te houden.
Om de balans te bewaren is het nodig om de sympathicus alleen te laten werken als het nodig is: in levensbedreigende situaties of in situaties waar extra lichamelijke of mentale inspanning wordt gevergd. En om de sympathicus vervolgens zo snel mogelijk weer uit te schakelen en de parasympaticus te laten domineren, zodat je lichaam kan herstellen.
Stress en verstoring van de balans van je autonome zenuwstelsel
In onze huidige maatschappij leiden we vaak een druk leven met een volle agenda en veel prikkels. Het centrale zenuwstelsel maakt geen verschil tussen een daadwerkelijk levensbedreigende situatie (bijv. een auto die je niet gezien hebt bij het oversteken) en iets dat wij als bedreigend ervaren (bijv. angst voor uitsluiting uit een groep omdat je iets stoms hebt gezegd, of je angst om ontslagen te worden in een reorganisatie). Dit leidt tot een verstoring van de balans tussen ons sympathische en parasympathische systeem: enerzijds wordt de sympathicus veelvuldig geactiveerd, anderzijds is er minder tijd en ruimte voor het herstel van de parasympathicus. En vaak zijn activiteiten waar wij van denken te ontspannen, ook weer een activering van de sympathicus -denk aan sporten, een spannende film kijken of achter een beeldscherm zitten.
​
Je lichaam kan niet voortdurend in een 'actiestand' of verhoogde staat van paraatheid zijn. Als dit te lang aanhoudt, raakt de balans van het autonome zenuwstelsel blijvend verstoord. Dit veroorzaakt angst en depressie. Ook heeft het een negatieve invloed op het lichaam. Slapeloosheid, (over)vermoeidheid, concentratieproblemen, hoofdpijn, nek- en schouderklachten, rimpels, hoge bloeddruk, hartkloppingen, rugpijn, huid- en darmproblemen, chronische ontstekingen, onvruchtbaarheid en seksuele impotentie kunnen allemaal veroorzaakt of verergerd worden door stress. Chronische stress beïnvloedt sociale relaties en professionele vaardigheden, omdat irritaties, slechte luistervaardigheden, zwakke concentratie, terugtrekken en het verlies van teamspirit oproept.
​
Meditatie is een bewezen effectieve manier op je parasympatische systeem te activeren en daarmee de balans in je autonome zenuwstelsel te herstellen.
